Jednostka ładunkowa

Jest to pewna ilość materiału sypkiego albo płynu (cieczy lub gazu) tak dobrana i uformowana, że stanowi bryłę dogodną do transportowania i składowania, dzięki zunifikowanym pewnym cechom (np. masie, gabarytom, liczbie sztuk zawartych przedmiotów itp.) dostosowanym do parametrów procesu transportu.

Zależnie od sposobu formowania i od zastosowanych w tym celu środków transportu rozróżnia się jednostki ładunkowe:

• pakietyzowane
• skonteneryzowane
• elementarne luzem

Do formowania jednostek ładunkowych używa się sprzętu pomocniczego w postaci:

• podstawek ładunkowych,
• wzorników,
• palet,
• pojemników transportowo – magazynowych,
• kontenerów.

Jednostki ładunkowe można formować bezpośrednio lub z wielu sztuk ładunków związanych w całość taśmą, łańcuchem, linką itp.

Powszechne stosowanie jednostek ładunkowych w obrocie materiałów w kopalni umożliwia typizację procesów transportu, wpływa dodatnio na gospodarkę materiałową i przyczynia się do mechanizacji oraz automatyzacji prac, poprawy warunków bhp, obniżki kosztów transportu.

Pakiety

Są to jednostki ładunkowe zawierające zawszę tę samą liczbę identycznych sztuk danego materiału (np. śruby, podkładki, rury, luki obudowy itp.) oraz charakteryzujące się stałą masą i ustalonymi wymiarami.

Pakiety tworzy się przez scalanie przedmiotów, np. przez sklejanie, odpowiednie ułożenie (związane z siłami tarcia), przy użyciu taśm stalowych, drutu, łańcuchów lub lin w kształcie obejm, opasek, wiązadeł. Łączenie w pakiety (lub wiązki) niektórych materiałów, np. rur, stropnic, łuków stalowych, szyn, urządzeń mechanicznych, nastręcza pewne trudności. Niektóre materiały wymagają specjalnych urządzeń transportowych, jak wozów do łuków, wozów rozsuwalnych, wozów do transportu bębnów kablowych itd. Właściwie nie istnieje proste i uniwersalne rozwiązanie urządzenia do transportu oraz przeładunku wymienionych materiałów i wiele zależy od inicjatywy oraz pomysłowości pracowników kopalni.

Korzyści z pakietyzacji:

• prosta organizacja, gdyż nie trzeba zwracać elementów opakowań na powierzchnię,
• zmniejszone koszty inwestycyjne,
• większy współczynnik tary,
• łatwość przystosowania i zmiany wielkości pakietów (wiązek) do warunków na drogach transportu w podziemiu kopalń.

Wady i ograniczenia:

• nie ma warunków do wykorzystania odpadów,
• niektóre materiały muszą być wiązane wokół pewnego wzornika w celu zachowania stałości kształtu podczas transportu; wymaga to zwrotu na powierzchnię wzornika, jarzma itp.; taki materiał musi być przygotowany ręcznie do wiązania,
• wymagana jest normalizacja miejsc zakładania pętli, uchwytów i usztywnień dla ułatwienia czynności manipulacyjnych w punktach przeładunkowych,
• każdy pakiet lub wiązka może być odmiennego kształtu, wymiarów, masy.

Ta ostatnia wada powoduje trudności w przestrzennym zagospodarowaniu magazynów i miejsc składowania, a także jest przyczyną niepełnego wykorzystania nośności i pojemności uniwersalnych środków transportu kopalnianego.

Paleta

Jest to platforma ładunkowa o dwu płytkach oddzielonych wspornikami lub platforma stanowiąca jedną płytę spoczywającą na wspornikach albo podpórkach o ogólnej wysokości zredukowanej do minimum, umożliwiająca manipulowanie, piętrzenie i rozpiętrzanie jednostek ładunkowych za pomocą wózków jezdniowych, podnośników i wózków jezdniowych unoszących.

Palety: a) - jednopłytowa czterowejściowa (uprzywilejowana); b) - z ramą; c) - siatkowa typu 503

Palety dzieli się na:

• płaskie,
• słupkowe,
• skrzyniowe.

Wykonuje się je z:

• drewna,
• metalu,
• papieru,
• tektury,
• tworzyw sztucznych,
• tworzywa mieszanego.

Paleta uprzywilejowana

Jest to paleta drewniana płaska, czterowejściowa jednopłytowa bez skrzydeł o wymiarach 800x1200 mm.

Wysokość materiału na palecie waha się w granicach od 0 do 1800 mm, najczęściej jednak wynosi 900 mm. Palety mogą być składowane na rusztowaniach stałych lub ruchomych do wysokości ok. 20 m.

Na paletach można przemieszczać i składować prawie wszystkie materiały, o czym decyduje sposób ich opakowania podstawowego i zastosowane różnego rodzaju nadstawki paletowe oraz osprzęt paletowy, jak pasy, sprężyny, podkładki, klamry, zaczepy itp. urządzenia, za pomocą których utworzone jednostki ładunkowe mogą być bezpiecznie transportowane, piętrzone i przeładowywane.

Klasyfikacja palet obejmuje dziewięć grup, każda grupa dzieli się na 89 rodzajów, a każdy rodzaj na 99 odmian.

Kontener

Inaczej pojemnik, jest to skrzynia lub zbiornik o specjalnej konstrukcji, który służy na okres transportu, przeładunków i składowania, do złożenia w nim przedmiotów, ładunku, palet w opakowaniach lub materiałów sypkich luzem.

Według ISO definicja kontenera jest następująca: jest to sprzęt transportowy o sztywnej, mocnej konstrukcji, nadający się do wielokrotnego użycia, skonstruowany specjalnie w celu umożliwienia przewozu ładunku bez przeładunku i przy zastosowaniu jednego lub kilku środków transportu, o konstrukcji umożliwiającej łatwe przemieszczanie (np. przy przeładunku na inny środek transportu), dający się łatwo napełniać i opróżniać, mający pojemność nie mniejszą niż 1 m3.

Kontenery mogą być:

• podnośne,
• przejezdne,
• pływające,
• zanurzeniowe (pontony),
• przystosowane do transportu kołowo-szynowego naspodkowego i podwieszanego.

Dzielą się na:

Kontener płytowy

Kontener elastyczny

• uniwersalne płytowe i specjalizowane (np. cementu),
• sztywne i elastyczne.

Kontenery elastyczne wykonuje się z tworzyw sztucznych; załadowane zwiększają swoje wymiary, próżne natomiast zmniejszają.

Istotną właściwością konteneryzacji jest niepodzielność jednostki ładunkowej, począwszy od jej uformowania w punkcie nadawczym aż do odbiorcy.

W górnictwie stosuje się kontenery:

• specjalizowane (oddzielne dla każdego materiału)
• uniwersalne (np. typu wywrotnego do transportu skały płonnej albo materiałów).

Wybór typu kontenera zależy od systemu transportu, od tego, czy jest on związany ze spągiem, czy stropem chodników, jak również od szerokości użytecznej chodników oraz od trudności zorganizowania i utrzymania systemu kontenerów indywidualnych.

Kontener uniwersalny

Zaleca się stosować raczej kontenery uniwersalne.

Stosuje się je ze względu na ich stateczność, możliwość mechanizacji prac ładunkowych na powierzchni i w podziemiu, znormalizowanie ładunków bezpieczeństwa pracy, a także na możliwość układania jednego w drugi przy zwrocie próżnych kontenerów.

Od kontenerów stosowanych w górnictwie wymaga się:

• aby nie przekraczały skrajni taboru na wszystkich drogach transportu w podziemiu, a także w szybie, klatce, wozie kopalnianym, kuble itp.
• sztywnej i wytrzymałej konstrukcji z uwzględnieniem optymalizacji kosztów wykonania
• małej wartości współczynnika tary, szczególnie w przypadku przeładunku na jednoszynową kolej podwieszaną
• podstawy chronionej przed uderzeniem
• możliwości układania w stosy
• łatwego załadunku i wyładunku przemieszczanego materiału, np. możliwość załadunku z boku podnośnikiem widełkowym, wyładunku przez obrót kontenera lub otwierane dno itp.
• możliwości zabezpieczenia kontenera na urządzeniu transportowym i łatwego sprawdzenia, czy kontener jest zablokowany
• odpowiednich jarzm dla zawieszenia lub podnoszenia.

Bibliografia

Antoniak Jerzy :Urządzenia i systemy transportu podziemnego w kopalniach. Wydawnictwo „Śląsk” Katowice 1990